Achtergrond van het borduren en de diverse technieken

Borduren is als vanouds. Nu een enorm en zeer gewaardeerde hobby door heel veel mensen gedaan. Maar vroeger was het vooral een bezigheid voor de goede stand en voor diverse culturen een bezigheid om je kleren voor de zondag en voor feestelijkheden mooi te maken. Tevens werd het gebezigd om je uitzet zoals bed- en ander linnen te versieren.
Maar heden ten dage is het een verschrikkelijke leuke hobby en wordt het door velen gewoon voor het plezier van het borduren zelf gedaan, en vaak ervaren als rustgevend en ontstressend.

Geschiedenis
In Europa zijn er diverse oude borduurstukken bewaard gebleven en nog in musea te zien. Meestal werd er geborduurd met een zijden draad op een zijden of linnen stof. Dit kwam mede omdat de zijdeproductie in de 15e eeuw opkwam en daardoor in het noorden van Europa met zijde geborduurde kleding en spullen een luxe artikel werd. Er werden zeer mooie en met veel details voorzien motieven geborduurd.

Later, tijdens de Renaissance, werd het borduren meer voor dagelijks gebruik van de door de adel gedragen kleding gebruikt. Deze kleding was dan rijk versierd met allerlei geborduurde motieven. Ook werden er geborduurde stoffen geïmporteerd uit o.a. China. Dit land is nog steeds bekend om zijn mooie en rijk versierde stoffen, zoals bijvoorbeeld met prachtige exotische vogels en bloemen.

Tevens werd meubilair met geborduurde stof populair, vooral in de 17e eeuw evenals allerlei handtasjes en -buideltjes.

Maar ook christelijke motieven, waaronder de enorme wandkleden voor o.a. kerken werden allemaal met de hand geborduurd.

Tijdens de industriële revolutie werd ook de borduurmachine uitgevonden en dat was eigenlijk het einde van de echte borduurkunst. Mooie geborduurde stoffen waren nu voor iedereen toegankelijk en niet alleen voor de rijken.
Naar het echte handborduurwerk was nog maar weinig vraag. Diverse kerken lieten echter nog wel o.a. mantels voor hun processiebeelden borduren met de hand volgens de aloude handtechnieken.

Nu is borduren met de hand vooral hobbymatig en voor eigen plezier en wordt kleding en dergelijke geheel met borduurmachines gemaakt. Denk daarbij ook aan logo’s op (werk)kleding e.d.

Technieken
Er zijn vele technieken om met naald en draad iets moois te maken.
Door de eeuwen heen zijn er over de gehele wereld allerlei borduurstijlen ontstaan, vooral afhankelijk van het soort materiaal wat aldaar beschikbaar was. China, bekend van de zijderups, had dus vooral zijdeborduurwerk en Noord Europa, waar vlas werd gekweekt, was het ajourwerk zeer geschikt daarvoor. Door de Engelse wolhandel was weer het crewelborduren populair en het katoen, welk groeide in warmere klimaten, werd vooral gebruikt in Egypte, India en het zuiden van de Verenigde Staten. Door de wereldhandel kwamen er meer variaties in de borduurstijlen van de verschillende handelslanden.

Borduursteken
Door de eeuwen heen zijn er verschillende borduursteken bewaard gebleven en de bekendste zijn:

kruissteek
halve kruissteek of petit point
platsteek
kettingsteek
steelsteek
stiksteek
spansteek of long stitch
het knopen
Hardanger

Kruissteek

De kruissteek is zeer waarschijnlijk de meest gebruikte steek in de hobby-borduurwereld. Wij hebben dan ook de meeste pakketten (compleet met patroon, stof en garen) en diverse losse patronen hiervoor verkrijgbaar.

Je kan deze steek gebruiken als klein versierrandje, denk aan kastranden of op handdoeken, maar ook hele wandkleden worden geheel in kruissteek vervaardigd. Hoe kleiner het kruissteekje, hoe fijner het borduurwerk. Dit is dan ook afhankelijk van de stof welke je gebruikt. Kijk hiervoor verder onder bij "soorten borduurstoffen".

Petit Point of halve kruissteek

De petit point is vooral bekend van meubilair, maar ook van wandkleden.
Meestal worden er wollen draden gebruikt op een stramien ondergrond. Stramien heeft een open structuur en door de (dikkere) wollen draden vult zich dit op tot een geheel.
Er worden diverse borduurpakketten verkocht met (vaak voorbedrukt) stramien en kant en klaar met wollen draden. Dit zijn dan vaak kussens, of wandkleden, maar ook kleinere pakketten. We hebben diverse borduurpakketten met de petit pointsteek

Platsteek

De platsteek wordt vooral gebruikt om vlakken mee te vullen, door de steken dicht bij elkaar te doen. (Deze steek wel weleens spansteek genoemd). De platsteek kan bijvoorbeeld de blaadjes invullen van een bloem in bijvoorbeeld tafelkleden, maar je het ook gebruiken om een geheel met platsteek geborduurd werkstuk te maken. Kijk eens op de pagina "borduren in platsteek".

.

Kettingsteek

De kettingsteek wordt vaak gebruikt in diverse borduurpakketten. Met de kettingsteek maak je een soort lusje waar je je draad door doet, waardoor er een soort ketting ontstaat. De steek wordt in een enkele beweging gemaakt en kan "los" gebruikt worden, maar ook zo zodat er een motief ontstaat. Zie voorbeeld hieronder.

Als de naald door de stof wordt getrokken, moet de draad niet al te strak worden aangehaald. De losse steken blijven dan als ringen van een ketting enigszins los op de stof liggen. Te strak aantrekken van de draad zou veroorzaken dat de stof rimpelingen gaat vertonen. De laatste steek wordt vastgezet door een klein recht steekje om de lus heen, die anders los zou blijven liggen.

Steelsteek

De steelsteek is een eenvoudige steek waarbij men met een draad met schuine steken een "steel" maakt. Vaak is deze steek een onderdeel en wordt er ook gewerkt met andere steken, zoals de platsteek.

Stiksteek

De stiksteek, vaak gebruikt als verbindingsteek waarbij twee lagen stof aan elkaar worden genaaid, kan ook gebruikt worden als borduursteek. Je "tekent" dan als het ware met draden.

Spansteek of long stitch

De spansteek is een (diagonale) stiksteek die over diverse hokjes kan gaan, dus met korte of lange steken maak je een streep of lijn. Het wordt vooral vaak gebruikt voor " schrijfletters" of langs randen van kruissteekonderwerpen.

Hardanger borduurwerk

Hardanger borduurwerk is weer een andere techniek van het borduren. Men gebruikt hiervoor aftelbare borduurstof, vaak diverse soorten en diktes van borduurgarens en diverse speciale steken (waaronder o.a. muizentandje, spinnetje, rozet e.d.), waarna men draden voorzichtig wegknipt, zodat er een speciaal open patroon ontstaat.

Hardanger borduurwerk komt oorspronkelijk uit Noorwegen, genoemd naar de hoogvlakte in het zuiden van Noorwegen, de Hardangervidda. Er zijn vele Hardanger borduurpakketten, veelal met tafelkleedjes. De garens welke vooral gebruikt worden zijn de prachtige handgeverfde garens van de Caron Collection, welke in drie soorten verkrijgbaar zijn in heel veel kleurvariaties.

Knopen van kussens en kleden

Weer een andere borduurtechniek is het knopen. Het knoopwerk gaat ver terug in de geschiedenis en is vooral bekend vanuit het Oosten met het knopen van tapijten. Het knopen gaat heel eenvoudig: door middel van het gebruik van een zgn knoophaaknaald trek je het afgepaste draadje door het stramien, waardoor het om het stramien "geknoopt" zit en de uiteinden van het draadje aan de voorkant uitsteken. Vooral kinderen vinden dit leuk werken. Meestal wordt Smyrna of Soedanwol gebruikt omdat dit een stevige draad is wat handig is voor kleden. We hebben diverse knooppakketten in de winkel, maar ook voor eigen ontwerpen en patronen verkopen we stramien en los garen.

Soorten borduurstof

Je kan niet zomaar iedere stof gebruiken om op te borduren. Zeker als je kruissteken gebruikt, moeten deze kruisjes vierkant zijn. Dit betekent dat de stof "square" moet zijn, d.w.z. dat de draden zowel horizontaal als vertikaal gelijk moeten zijn. Is dit niet zo, dan krijg je "uitgerekte" kruisjes. (Wil je, bijvoorbeeld op een T-shirtje, een patroontje borduren, kan je speciale soluble canvas kopen.)

De borduurstoffen kan je onderverdelen in "aftelbare" borduurstof (zuiver linnen of katoen, eventueel gemengd) en de "Aida" borduurstoffen.

Deze twee soorten onderscheiden zich ook nog eens in "count". (Zie bij borduurstoffen hoe dit zit) Hoe meer count, hoe fijner de draden bij elkaar zitten, dus hoe fijner de stof en hoe kleiner de kruisjes. Aida heeft een andere "count" dan de aftelbare borduurstof.

Bij de aftelbare borduurstoffen borduur je meestal over twee draden in de lengte en twee draden in de breedte. Je moet dus goed uitkijken met het borduren dat je je met tellen niet in de draadjes vergist.

aftelbare borduurstof

Aida borduurstoffen

De Aidastoffen hebben een bepaald weefpatroon waarbij gaatjes te zien zijn. Dit is heel gemakkelijk voor het borduren met kruissteken. Hierbij vertel je je veel minder. Ook de aidastoffen zijn in diverse counts verkrijgbaar. Ook hier geldt weer dat hoe meer count, hoe fijner de stof en daardoor ook de kruissteken. Zie voor counts bij Aidastoffen.

Aida borduurstof

Beide borduurstoffen, de aftelbare als wel de aida borduurstoffen zijn in diverse kleuren en maten verkrijgbaar.

Borduren met een voorbedrukt patroon op de stof

Bij de meeste borduurwerken moet je tellen vanaf een patroon op papier. Deze bestaat uit hokjes met symbolen en ieder symbool staat voor een kleur. De symbolen en nummers van de kleuren staan bij de legenda. Het handigst hierbij is dat je de vakjes inkleurt met een potlood welke je hebt geborduurd, zodat je weet waar je bent gebleven en welke steken je nog moet doen.

Voor degene die dit niet prettig vindt, zijn er ook patronen en pakketten met de afbeelding reeds voorbedrukt op de borduurstof. Je hoeft dan niet meer te tellen: je borduurt dan gewoon de kleur van het vakje op de stof volgens de legenda. Als je borduurwerk klaar is, kan je het wassen: de verf van het patroon (en eventuele lijntjes), verdwijnen dan.

Diverse soorten borduurgarens

Mouliné splijtzijde

Er zijn diverse soorten borduurgarens verkrijgbaar. De bekendste en meest gebruikte zijn de 6-draads katoenen borduurgarens van DMC en Venus. Hierbij koop je een strengetje garen van 8 meter welke uit 6 draden bestaat. Na het afknippen van de juiste lengte, splits je de draad in twee draden waarmee je gaat borduren. Dit garen wordt dan ook vaak "splijtzijde" genoemd. Ga je heel fijn borduren, dan kan je ook splitsen in één draadje. Prettig is dat beide merken beschikken over meer dan 200 kleurnuances.

Daarnaast zijn er de perlé-garens. Dit is een getwijnde katoenen draad welk in zijn geheel wordt gebruikt, dus niet gesplitst. Deze perlé-garens zijn in verschillende diktes verkrijgbaar, aangeduid met #5, #8 en #12. Wij hebben de handgeverfde Valdani-bolletjes in diverse gemengde kleuren.

.

Ook de Caron Collection Watercolours en Wildflowers zijn perlé-garens en handgeverfd.

Watercolours

Wildflowers

De perlé-garens worden vooral gebruikt bij het Hardanger borduurwerk, maar ook voor diverse andere doeleinden.

Andere soorten borduurgarens

Naast de mouliné en perlé garens zijn er ook nog andere garens, zoals het 6-draads bamboegaren; het borduurlint en een grote sortering metallic garens.

6-draads bamboegaren en borduurlint

Opbergsystemen voor garens

Als je eenmaal begint met borduren vinden de meesten het zo leuk en verslavend dat het ene borduurwerk na het andere wordt gemaakt. Start je eerst met borduurpakketten waar het garen bij zit, kan je op een gegeven moment overgaan in het verzamelen van je eigen collectie borduurgarens. Heb je eerst zakjes en doosjes met allerlei kleuren en restjes, dan wil je op een gegeven moment de boel gesorteerd hebben. Daar zijn verschillende systemen voor.

- opwinden op plastic of kartonnen wikkelkaartjes; de zgn bobbins

- opwinden op de wikkelstaven, de zgn spindles.

Beide systemen zijn zeer persoonlijk, maar de meesten kiezen toch voor de wikkelkaartjes. Deze zijn gemakkelijk in dozen te sorteren op nummer, zodat je in een opslag kan zien of je de kleur hebt, of genoeg. Er een grote keuze aan soorten opbergdozen.

Voor het borduren bestaan allerlei hulpmiddelen, zoals borduurringen, speciale borduurschaartjes, garenorganizers, projectkaarten etc.

Borduren met kraaltjes

Naast het borduren met garen kan je ook borduren met kraaltjes. Ook hiervoor hebben we een grote sortering van kraaltjes. Van groot tot klein, evenals ook hiervoor diverse opbergsystemen.